برخی از رسانه‌ها در روزهای اخیر از نزدیک شدن ایران و امریکا به توافق موقت هسته‌ای گزارش دادند. کاخ سفید و نمایندگی ایران در سازمان ملل اما توافق موقت را تکذیب کردند. امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: «مذاکرات برای توافق کج‌دار و مریز ادامه دارد. برخی از رسانه‌ها می‌خواهند با این گزارش‌ها پیشاپیش جلوی هر توافقی را بگیرند. به طور کلی ایران به دنبال احیای برجام و امریکا به دنبال برجام و برجام پلاس است.»
به گزارش تجارت‌نیوز، مذاکرات هسته‌ای دیگر به معمای پرابهامی تبدیل شده است که رسانه‌ها یکی یکی نشانه‌ها را کنار هم می‌گذارند تا شاید به آنچه در پشت پرده می‌گذرد، دست یابند. گمانه‌‌زنی‌ها حالا به توافق موقت میان ایران و امریکا رسیده است.
کاخ سفید اما روز گذشته ادعای توافق موقت با ایران را تکذیب کرد. ساعاتی بعد هم نمایندگی ایران در سازمان ملل اعلام کرد که هیچ توافق موقتی به جایگزینی برجام در کار نیست. این تکذیبیه‌ها در ادامه گزارش‌های اخیر برخی رسانه‌ها از جمله میدل ایست‌ای صورت گرفت.
میدل ایست‌ای در گزارشی مدعی شد که ایران و امریکا در حال نزدیک شدن به یک توافق موقت هستند که در مقابل کاهش فعالیت هسته‌ای ایران، برخی تحریم‌ها برداشته شود. همچنین در بخش دیگری از این گزارش آمده که امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل با رابرت مالی، نماینده وِیژه امریکا در امور ایران دیدار کرده است. ضمن اینکه این مذاکرات در خاک امریکا انجام شده است.
البته این اولین باری نیست که صحبت از توافق موقت هسته‌ای می‌شود. فروردین‌ماه سال جاری نیز اکسیوس در گزارشی عنوان کرد که امریکا با اسرائیل و شرکای اروپایی خود درباره توافق موقت با ایران گفت‌وگو کرده است. حالا بار دیگر این موضوع به سرخط اخبار بین‌المللی در برخی رسانه‌ها رسیده است.
نکته دیگر درباره مذاکرات هسته‌ای در روزهای اخیر، اظهارات ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه است. او گزارش فایننشال تایمز مبنی بر دیدار نمایندگان ایران و امریکا را رد نکرد. پاتل تنها به این جمله بسنده کرد که «حرفی برای گفتن ندارد». اما آیا ایران و امریکا به دنبال یک توافق موقت هستند؟ آیا تکذیب مقامات ایرانی و امریکایی نشان از منتفی شدن توافق هسته‌ای است؟
چرا سناریوی توافق موقت منتفی است؟
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: «به نظر نمی‌رسد ایران و امریکا به دنبال توافق موقت باشند، زیرا برای هر دو طرف این پرونده، توافق این چنینی مطلوب نیست.»
او ادامه می‌دهد: «از سمت امریکا، با توجه به فشار گروه‌های پرقدرت ضدبرجامی در این کشور، برای دولت بایدن بسیار دشوار است که بخواهد با ایران-ی توافق کند که فعالیت‌های هسته‌ای آن فراتر از توافق برجام شده است. هیئت حاکمه امریکا حتی برجام ۲۰۱۵ را برنمی‌تابید؛ توافقی که غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی داشت. حالا در شرایطی که فعالیت‌های هسته‌ای ایران از نظر کمی و کیفی فراتر از آن توافق است؛ برای دولت امریکا سخت است که مخالفت‌ها را در داخل آن کشور برای توافق موقت مدیریت کند.»
ابوالفتح توضیح می‌دهد: «از طرف ایران هم توافق موقت کمک‌کننده نیست. شاید بخشی از اموال بلوکه شده ایران آزاد شود یا صادرات نفت ایران تسهیل شود، اما به توافق موقت اطمینانی نیست. در شرایط موقت، امکانی برای جذب سرمایه‌گذاری به ویژه در بخش نفت و گاز وجود ندارد. از این نظر برای ایران هم توافق موقت مطلوب نیست. بنابراین این سناریو که برخی از رسانه‌ها مطرح می‌کنند، منتفی است.»
بازی رسانه‌ای برای جلوگیری از توافق احتمالی
این کارشناس مسائل بین‌الملل بر این باور است که برخی از رسانه‌ها با هدف خاصی این گزارش‌ها را منتشر می‌کنند: او می‌گوید: «بخشی از این گزارش‌ها به این دلیل است که پیشاپیش امکان هر گونه توافقی را از بین ببرند؛ چون رسانه‌ای شدن چنین اخباری باعث می‌شود که گروه‌های ضدبرجامی برجام فعال شوند و فشارها را بر دولت بایدن برای جلوگیری از هرگونه توافق بیشتر کنند.»
گفتنی است روز گذشته گروهی از قانون‌گذاران مجلس نمایندگان امریکا در نامه‌ای به رهبران سه کشور اروپایی عضو برجام، از آنها خواستند که مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کنند.
مذاکرات کج‌دار و مریز ادامه دارد
اما توافق طولانی‌مدت چقدر محتمل است؟ ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل به تجارت‌نیوز می‌گوید: «توافق هسته‌ای فراتر از دولت‌ها و انتخابات ایران و امریکاست. به طور کلی مواضع این دو کشور از هم دور است و هر چه می‌گذرد، دورتر هم می‌شود. متناسب با تحولات بین‌المللی تاب‌آوری ایران در برابر تحریم نیز تغییر می‌کند. ضمن اینکه با توجه به جنگ روسیه و اوکراین و اتهاماتی که در این ماجرا به ایران وارد می‌شود، فضای ضد ایرانی شدیدتر شده است. فکر می‌کنم ایران و امریکا در بازگشت به برجام و توافق جدید در نوسان هستند.»
او ادامه می‌دهد: «از یک سو بازگشت به برجام ۲۰۱۵ محتمل نیست و از سوی دیگر دنیای بدون برجام نخواهیم داشت. مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم برجاست و شرایط کج‌دار و مریز ادامه پیدا می‌کند. ممکن است این وضعیت سال‌ها هم طول بکشد.»
امریکا به دنبال برجام و برجام پلاس است
ابوالفتح می‌گوید: «جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که همان برجام ۲۰۱۵ با تغییر جزئی احیا شود، اما خواست امریکا متفاوت است. امریکا آماده است که به برجام برگردد، اما مشروط به اینکه برجام پلاس، و برجام ۲، ۳ و ۴ هم صورت گیرد.»
او ادامه می‌دهد: «جمهوری‌خواهان بر این باورند که مناقشات برای همیشه و یک‌جا باید حل شود؛ از مسائل موشکی، هسته‌ای و منطقه‌ای گرفته تا مسائل حقوق بشر و… . اما دموکرات‌ها بر این باورند که این فرآیند باید تدریجی باشد؛ از مهم‌ترین تهدید یعنی مسائل هسته‌ای شروع شود تا به توافق در سایر مسائل برسند.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: «امریکا خواهان بازگشت به برجام ۲۰۱۵ نیست. در واقع امریکا از آن توافق خارج نشد که دوباره به همان برگردد. به نظرم هیئت حاکمه امریکا از برجام خارج شد نه دولت ترامپ. پس از آنکه بایدن رئیس جمهور امریکا شد، نشان داد که اگرچه با دولت ترامپ به شدت مخالف است، اما سر این موضوع هم‌نظر هستند که بازگشت به برجام هسته‌ای منوط به تغییر مناسبات ایران و امریکاست.»
دولت بایدن شرایط فعلی را بحرانی نمی‌کند
برخی از مخالفان گزینه مکانیسم ماشه را برای متوقف کردن فعالیت هسته‌ایران مطرح می‌کنند. اما فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها چقدر محتمل است؟ ایران چه اقدامی خواهد داشت؟ ابوالفتح در این مورد می‌گوید: «گفته می‌شود روزی که ایران اعلام کرد از پایبندی به تعهدات برجامی خارج می‌شود، روحانی، رئیس جمهور وقت ایران در نامه‌ای به سران کشورهای باقی‌مانده در برجام نوشت که در صورت بازگشت تحریم‌ها ایران چه اقداماتی انجام خواهد داد. برخی بر این باورند که در آن نامه گفته شده ایران از NPT خارج می‌شود. خروج از NPT هم معنای خاص خودش را دارد. یکی از دلایلی که اروپایی‌ها از مکانیسم ماشه استفاده نکرده‌اند هم نگرانی از تبعات آن است.»
او ادامه می‌دهد: «بنابراین بعید می‌دانم که برای مثال درخواست سناتورهای امریکایی مورد توجه قرار گیرد؛ چون هم امریکا و هم اروپایی‌ها می‌دانند که این ماجرا چه عواقب سنگینی دارد. دولت امریکا اگر عزمی برای توافق با ایران نداشته باشد، حداقل تلاش می‌کند وضعیت بحرانی از آنچه که اکنون شاهدیم، عمیق‌تر نشود. وضع موجود را حفظ می‌کنند تا زمانی که شرایط برای توافق فراهم شود.»
